Ο γιούκος

Κατερίνα Γ. Καββαδά

Και θα γινώ λουλουδάκι με φύλλα
ξεφυλλισμένα το γιούκο να ράνω*

O γιούκος ήταν το σημείο αναφοράς σχεδόν σε κάθε σπίτι του τόπου μας. «Είναι μέσα στο γιούκο, είναι δίπλα στο γιούκο, κάτω από το γιούκο, πάνω στο γιούκο» ήταν η απάντηση στην ερώτηση που είναι το…;

Η λέξη γιούκος, προέρχεται από το τουρκικό yuk και σημαίνει ο μεγάλος μπόγος, η στοίβα των κλινοσκεπασμάτων.

Ο δικός μας γιούκος είχε κάτι μαύρα σαΐσματα, που τα είχαμε για στρωσίδια το χειμώνα, απλάδια σε χρώμα πορτοκαλί, κόκκινο, ροδί, άλλα μονόχρωμα άλλα με κάποια ρίγα- όμως όλα τα χρώματα ήταν σαν να τα έφτιαξαν ζωγράφοι- είχε καρπέτες, έργα τέχνης του αργαλειού, μπαντανίες με όμορφα μοτίβα, κουβέρτες υφαντές, βαμβακερές, στρώσες βαμβακερές, που απ΄ότι είδα ξανάρθαν στη μόδα και τις μοσχοπληρώνουν κάποιοι, τάπετα σε χρώμα μπεζ και καφέ αλλά και πολύχρωμα σαν κήποι. Είχε επίσης σακούλια υφαντά με πανδαισία χρωμάτων, τα οποία τα χρησιμοποιούσαν σαν τσάντες για τη μεταφορά φαγητών ή άλλων αγαθών καθώς και υφαντά κωλοπροσκέφαλα τα οποία τα γέμιζαν με μαλλιά και τα είχαν για να κάθονται σε πεζούλια, αυλές ή τα τοποθετούσαν πάνω σε μικρά καρεκλάκια για να κάθονται τα παιδιά και οι βαβάδες.

Οι γυναίκες των ναυτικών στους γιούκους είχαν και παπλώματα, κουβέρτες, χαλιά μηχανής, γιατί τους έφερναν οι σύζυγοι ή τα παιδιά τους δώρα από τα ξένα ή είχαν την οικονομική δύναμη να ψωνίζουν από τους πλανόδιους εμπόρους πολλοί από τους οποίους ήταν γύφτοι αλλά αετονύχηδες στο εμπόριο.(Πολλά ακριβά παλιά εικονίσματα ανταλλάχτηκαν με κουβέρτες ακρυλικές).

Τα κλινοσκεπάσματα ήταν ρούχα βαριά, τα περισσότερα από νήμα προβάτου όπου ήθελες πολλά απ΄ αυτά να ζεσταθείς τις κρύες νύχτες του χειμώνα, αφού μοναδική πηγή θέρμανσης ήταν η φωτιά, η οποία έσβηνε πριν τον ύπνο και φυσικά το πρωί ήσουν ολόκληρος πιασμένος από το βάρος που σε πλάκωνε όλη τη νύχτα. Αλλά και τα στρωσίδια του σπιτιού ήταν μια οδύνη να τα σηκώσεις, να τα τινάξεις και φυσικά δεν μιλάμε το μαρτύριο να τα πλύνεις, με δεδομένο ότι το νερό της στέρνας ήταν μόνο για τις βασικές καθημερινές ανάγκες, επομένως έπρεπε να μεταφερθούν στα κεφάλια των γυναικών σε κοφίνια στα κοντινότερα πηγάδια ή στη βλύχα κι ύστερα πριν καλά καλά στεγνώσουν να μεταφερθούν με τον ίδιο τρόπο στο σπίτι.

Όμως ας επανέλθουμε στον γιούκο. Ο γιούκος ήταν ένα ορθογώνιο παραλληλεπίπεδο, καλά ζυγισμένο, που δέσποζε στη σάλα ή έμπαινε σε κάποιο υπνοδωμάτιο. πάντα τυλιγμένος με σεντόνια. Τα δικά μας ήταν λευκά με κίτρινη ρίγα. Η μια γενιά διαδέχονταν την άλλη αλλά τα σεντόνια ήταν στην ίδια θέση. Κάτι σαν ιερό πανί. Εντυπωσιακές ήταν και κάτι μεγάλες παραμάνες τις οποίες χρησιμοποιούσαν για να κλείσουν τα σεντόνια, ώστε να μη σκονίζονται τα ρούχα τα οποία μια δυο φορές τον χρόνο έπρεπε να αεριστούν για να μην τα φάει ο σκώρος και φυσικά να δουν οι προξενήτρες και οι γαμπροί την προίκα της νύφης.

Βάση του γιούκου ήταν κάποια παλιά καβαλέτα, από κάποιο παλιό κρεβάτι, πάνω στα οποία τοποθετούσαν σανίδες όσο και το πλάτος των ρούχων ή κάποιο αμερικάνικο μπαούλο. Άρα για να φτάσεις το ύψος του γιούκου έπρεπε να έχεις και κάποιο μπόι. Το ύψος του γιούκου ήταν ανάλογο του εισοδήματος. Όσο πιο ψηλός ο γιούκος, τόσο μεγαλύτερο κομπόδεμα υπήρχε στο σπίτι. Παρεμπιπτόντως οι μπατανίες και τα παπλώματα ήταν τα χρηματοκιβώτια του τότε. Ότι περίσσευε έμπαινε κάτω από τα φύλλα των χοντρόρουχων ή χοντρόσκουτων .

Το χτίσιμο του γιούκου ήθελε μαστοριά διότι έτσι και το ‘χτιζες στραβό έγερνε κι έπεφτε, οπότε πάλι απ’ την αρχή… Άσε που ο κακοστημένος γιούκος μαρτυρούσε νοικοκυρά ανεπρόκοπη.

Σε κάποια σπίτια υπάρχουν ακόμη. Όμως στα περισσότερα σπίτια εξαφανίστηκαν με την ανακαίνιση των σπιτιών από τους διαδόχους. Πολλοί είναι εκείνοι που πέταξαν τα υφαντά στην χωματερή, άλλοι τα χάρισαν σε μετανάστες. Βλέπεις δεν χωρούσανε στις εντοιχισμένες ντουλάπες.

Ίσως κάποια απ΄αυτά τα ρούχα να είχαν μια άλλη τύχη αν υπήρχε κάποιο λαογραφικό μουσείο να τα αγκαλιάσει! Ίσως…

*Στίχοι: Φώτης Αγγουλές

Πηγή: s0uel.wordpress.com