Το χωριό Κατούνα της Λευκάδας

Φτάνοντας στην Κατούνα το Σάββατο το πρωί με σκοπό τη φωτογράφηση και παρουσίαση του χωριού, είχα τη μεγάλη τύχη να βρεθώ μπροστά σε πολλές ευτυχείς συγκυρίες. Συνάντησα και μίλησα με τη σπουδαία μηχανικό – αρχιτέκτονα κ. Χαρά Παπαδάτου η οποία βρισκόμενη στη Λευκάδα για την διημερίδα σχετικά με τους σεισμούς, ανέβηκε στο χωριό της. Την κ. Παπαδάτου συνόδευε ο ιερέας του χωριού Βασίλειος Κακλαμάνης, ο οποίος αθόρυβα εδώ και πολλά χρόνια εργάζεται με περισσό ζήλο για την συντήρηση και ανάδειξη των ναών του χωριού. Όλα τα στοιχεία που θα παραθέσω στη συνέχεια για την ιστορία του χωριού είναι από το βιβλίο που μου προσέφερε η ίδια.

Η Φρόσω Βιντζηλαίου κάτοικος και λάτρης του χωριού ανέλαβε την ξενάγηση μου και μοιράστηκε μαζί μου τις αγωνίες της για την προκοπή του χωριού. Ο Τάκης Κολλόκας με τη γνωστή ταβέρνα –λειτουργεί από το 1989- καθώς και ο Παναγιώτης Κοντοπρίας (υπήρξε γραμματέας της κοινότητας από το 1960 μέχρι το 1992) μοιράστηκαν μαζί μου τις μνήμες τους από τη ζωή στο χωριό.

Ο εκπληκτικός καιρός συντέλεσε ώστε να απολαύσω τον περίπατο στα πλακόστρωτα δρομάκια του χωριού. Η φύση άρχισε να λουλουδιάζει και οι αμυγδαλιές -που είναι γεμάτο το χωριό- είναι όλες ολάνθιστες. Αυτά σε συνδυασμό με την εκπληκτική θέα από όλα σχεδόν τα σημεία του χωριού, τα όμορφα και καλοδιατηρημένα, από άποψη αρχιτεκτονικής κτίρια, μου χάρισαν ένα όμορφο Σαββατιάτικο πρωινό.

Η Κατούνα είχε την τύχη να είναι προικισμένη με τρεις ανεκτίμητους θησαυρούς στην πορεία της ιστορίας της. Μεγάλους ελαιώνες, πολλά και καλά αμπέλια και τη θάλασσα. Είναι από παντού ορατό πως οι κάτοικοι ήταν και είναι νοικοκυραίοι (με κείνη τη σημασία της λέξης που έδιναν οι γονείς μας) όπου το βιος συμβαδίζει με την ποιότητα των ανθρώπων.

Όταν το χωριό άρχισε να εγκαταλείπεται από τους κατοίκους του, ο οποίοι μετακόμισαν στη Λυγιά, στάθηκε τυχερό στην ατυχία του. Όλοι οι αλλοδαποί που άρχισαν να αγοράζουν τα παλιά σπίτια, ήταν άνθρωποι που αγάπησαν το χωριό, τη φύση και το περιβάλλον του. Δεν άλλαξαν, δεν γκρέμισαν. Αντίθετα διατήρησαν, συντήρησαν και ομόρφυναν το χωριό δίνοντας του ξανά ζωή. Η έλευση του τουρισμού με τη δημιουργία του Pavezzo ήταν πιστεύουμε καταλυτική για την μετέπειτα ποιοτική τουριστική πορεία του χωριού. Δες [εδώ].

Το χειμώνα στο χωριό ζουν περίπου 150 κάτοικοι, μισοί – μισοί ντόπιοι και αλλοδαποί.

«Το χωριό Κατούνα είναι ένα από τα χωριά της Λευκάδας που ανάγονται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Καταγράφεται επίσης στον Χάρτη της Λευκάδας του Coroneli το 1696, λίγα χρόνια δηλαδή μετά το τέλος τής τουρκοκρατίας και την κατάληψη του νησιού από τους Ενετούς.

Για πρώτη φορά αναφέρεται από τον Ιερ. Νικόλαο Ζαμπέλιο, στον σεισμό του 1630.

Πρέπει να υπάρχει κάποια σχέση με την Κατούνα Ξηρομέρου. Αυτό φαίνεται όχι μόνο από το όνομα αλλά και από την εκκλησία τού Αγίου Βαρβάρου που είναι Άγιος τής περιοχής τής Κατούνας Ξηρομέρου (Τρύφος) αλλά και από το ότι στην Κατούνα Λευκάδας τιμάται ο Άγιος Αθανάσιος, Άγιος που τιμάται ομοίως στην Κατούνα Ξηρομέρου. Αν βέβαια υπήρξε μετοικεσία κάποιων από την Κατούνα Ξηρομέρου στην Λευκάδα, όπου έφεραν και τους τοπικούς τους Αγίους, αυτό κατά τον Στ. Παπαδάτο έγινε κατά τον Βενετοτουρκικό πόλεμο.

Η Κατούνα είναι τοποθετημένη στην βορειοανατολική πλευρά του νησιού απέναντι από την Ακαρνανία στο σημείο που το νησί χωρίζεται από την έναντι ακτή από τον δίαυλο και βρίσκεται πάνω σε λόφο με υψόμετρο 160 μ.

Έχει εξαιρετική θέα. Μπορεί κανείς να δει από την Πρέβεζα μέχρι και την θαλάσσια Περιοχή της Νικιάνας και νοτιότερα. Στην θέα αυτή περιλαμβάνονται τα τρία Κάστρα τής περιοχής, το Ενετικό φρούριο, το φρούριο τεκές και το κάστρο του Αγ. Γεωργίου ακριβώς απέναντι από την μεγάλη ράχη της Κατούνας στην ακαρνανική ακτή.

Απέχει από την πόλη τής Λευκάδας 8 χιλιόμετρα. Ή έκταση του χωριού ήταν αρκετά μεγάλη και εκτός από τον λόφο εκτείνεται και στην παραλιακή ζώνη, την Λυγιά. Στα όρια τού Χωριού συμπεριλαμβάνεται και ένας από τούς υγρότοπους, σήμερα, της Λευκάδας οι αλυκές Αλεξάνδρου. Παλιά υπήρχε εκεί μια ακμάζουσα εξορυκτική δραστηριότητα, με ιδιαίτερα οικονομικά οφέλη για όλο το νησί.

Το γεγονός ότι ή παραλιακή ζώνη είναι μέσα στα όρια της αρχαίας πόλεως δεν πρέπει να αφήνει αμφιβολίες ότι και ο λόφος της Κατούνας, που έχει στρατηγική σημασία για τον έλεγχο τού διαύλου, πρέπει να κατοικείτο από την αρχαιότητα.

Η λέξη «κατούνα» είναι βυζαντινή και σημαίνει κώμη, χωριό ή κατ’ άλλους στρατόπεδο. Η δεύτερη ονομασία ενισχύεται από το ότι κοντά στο χωριό στον λόφο ανατολικά του σχολείου, στην μεγάλη ράχη υπάρχει τοποθεσία ονόματι βίγλα ή βιγλί δηλαδή παρατηρητήριο.

Οι κάτοικοι του χωριού, εκτός των αγροτικών καλλιεργειών, ασχολήθηκαν και με την αλιεία. Έφθασαν να έχουν τον μεγαλύτερο αλιευτικό στόλο της περιοχής.

Η παράλληλη ανάπτυξη του τουρισμού τα τελευταία χρόνια έδωσε μια μεγάλη ώθηση στην περιοχή. Αποτέλεσμα αυτού ήταν να εγκαταλειφθεί από πολλούς κατοίκους το χωριό, οι οποίοι κατέβηκαν και κατοικούν πλέον στην παραλιακή ζώνη στην Λυγιά, όπου και έχτισαν πολλά κτήρια για τουριστική εκμετάλλευση.

Αυτή την στιγμή είναι το τρίτο σε ανάπτυξη κέντρο μετά την Χώρα και το Νυδρί. Είναι χαρακτηριστική η κίνηση του πληθυσμού από το 1951 μέχρι σήμερα. Στα 60 αυτά χρόνια ο πληθυσμός αυξήθηκε κατά 66,55%, από 719 δηλαδή κατοίκους το 1951 έφθασε τους 1168 το 2011. Πλησιάζει πλέον τον πληθυσμό τού Νυδριού (1218 κάτ. απογράφη 2011).

Λυγιά: Είναι η παραλιακή ζώνη της τέως Κοινότητας Κατούνας. Παλιά οι κάτοικοι το Καλοκαίρι κατέβαιναν και έμεναν στην παραλία αυτή και τον χειμώνα ξαναγύριζαν στο χωριό. Στην παραλιακή ζώνη καλλιεργούσαν κυρίως άμπέλια. Η αμπελοκαλλιέργεια μαρτυρείται στην περιοχή και σε όλη την πεδιάδα από τον καιρό της τουρκοκρατίας. Αργότερα συνεχίστηκε επί Ενετών και έφθασε μέχρι τις ημέρες μας, δηλαδή μέχρι και τον Β παγκόσμιο πόλεμο

Η σύνθεση του πληθυσμού στην Κατούνα άλλαξε τα τελευταία χρόνια μια και οι παλιοί κάτοικοι κατέβηκαν στην παραλιακή ζώνη, ήρθαν όμως άλλοι, κυρίως για τουριστική αλλά και μόνιμη εγκατάσταση, Έλληνες και ξένοι.

Η Κατούνα έχει δύο Ναούς, τον Ιερό Ναό τής Κοιμήσεως της Θεοτόκου και τον Ιερό Ναό του Αγίου Βαρβάρου.

Το χωριό έχει τρία ακόμη εξωκλήσια την Αγ. Παρασκευή, τον Αγ. Νικόλαο και τον Αγ. Παντελεήμονα στις Αλυκές, που παρά το ότι κάποια εποχή δόθηκε ή περιοχή των Αλυκών στους Καρυώτες, ο ναός του Άγ. Παντελεήμονος δεν έπαψε ποτέ να είναι μέσα στην εκκλησιαστική παράδοση της Κατούνας. Ακόμη ο Ιερός Ναός του Άγ. Αθανασίου στο νεκροταφείο.»*

*«Ναοί της Κατούνας στη Λευκάδα» Χαρά Παπαδάτου – Γιαννοπούλου, 2014