Οδύσσεια εν τοπίω: Κιναισθητικές περιπλανήσεις στα ίχνη του παρελθόντος

Διπλωματική εργασία: Οδύσσεια εν τοπίω: Κιναισθητικές περιπλανήσεις στα ίχνη του παρελθόντος

Σπουδαστές:Ειρήνη Τραυλού, Όλγα Ψάρρη, Γιώργος Τραυλός
Επιβλέποντες: Νικόλαος-Ίων Τερζόγλου, Επίκουρος καθηγητής και Νέλλη Μάρδα, Καθηγήτρια
Σύμβουλος: Κωνσταντίνος Καραδήμας, Καθηγητής
Σχολή: Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών 
Ημερομηνία Παρουσίασης: Σεπτέμβριος 2020

Η παρούσα διπλωματική εργασία αφορά το σχεδιασμό και την ανάδειξη του ενδιάμεσου χώρου μεταξύ Λευκάδας και Ακαρνανίας. Η Λευκάδα αποτελεί το μοναδικό νησί των Επτανήσων που προσεγγίζεται μέσω οδικού άξονα. Επομένως, γίνεται λόγος για μία παρατεταμένη, και όχι σημειακή, πρόσβαση που εκτείνεται χωρικά από το ίδιο το νησί της Λευκάδας έως την Ακαρνανική ακτή. Έτσι, ο εν λόγω ενδιάμεσος χώρος λαμβάνει το χαρακτήρα μιας εκτεταμένης εισόδου στο νησί. Ωστόσο, παρά την εγγύτητα των δύο παράκτιων περιοχών, αυτός αποτελεί ισχυρό όριο που τις διαφοροποιεί. Επιδιώκεται, λοιπόν, μια περαιτέρω συνδιαλλαγή των εκατέρωθεν περιοχών μέσω της δημιουργίας και της εφαρμογής μιας στρατηγικής σχεδιασμού. Αυτή έχει ως βάση τη διαχείριση του τοπίου και των λανθάνοντων ιχνών του παρελθόντος, τα οποία έχουν συμβάλλει στο μετασχηματισμό του χώρου.

Πιο συγκεκριμένα, στην πρώτη φάση της συνθετικής διαδικασίας, προχωρήσαμε σε μια προσωπική ανάγνωση της περιοχής ενδιαφέροντος μέσω χαρτογραφήσεων και ποιοτικών απεικονίσεων που σχετίζονται με τις προσβάσεις, τις δραστηριότητες, αλλά και τη φυσιογνωμία του τοπίου.Για την περαιτέρω κατανόηση της εξέλιξης της περιοχής, οδηγηθήκαμε στη μελέτη των ιστορικών φάσεων και τον εντοπισμό των αντίστοιχων χωρικών ιχνών, που έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της περιοχής έως σήμερα και αιτιολογούν τον εντοπισμό δύο διαφορετικών ταχυτήτων ανάπτυξης στα δύο παράκτια μέτωπα ενός φαινομενικά ενιαίου ενδιάμεσου χώρου. Ύστερα από τη διαλογή των επικρατέστερων ιστορικών φάσεων και το συσχετισμό τους με συγκεκριμένες περιοχές εξάπλωσης με κριτήριο το ισχυρό χωρικό τους αποτύπωμα, διαμορφώνεται μια πρώτη προσωπική χαρτογράφηση του λανθάνοντος ιστορικού υποβάθρου.

Έπειτα από τον καθορισμό σαφών προθέσεων όσον αφορά τις ιστορικές περιόδους και τα σημεία ενδιαφέροντος που θα αποτελέσουν βάση για το σχεδιασμό, εφαρμόσαμε ένα αφήγημα στο τοπίο για να επέμβουμε σε αυτό. Με αφορμή τη θεωρία του αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου W. Dörpfeld ότι η Λευκάδα αποτελεί την Ομηρική Ιθάκη δημιουργήσαμε ένα χωρικό συντακτικό εμπειριών, με καταγωγική αρχή το Νόστο του ομηρικού έπους της Οδύσσειας. Η επιλογή του Νόστου, ο οποίος ορίζεται ως ένα ατέρμονο ταξίδι, στηρίζεται στην πρόθεση σύνδεσης των δύο πλευρών, Λευκάδας και Αιτωλοακαρνανίας, με σκοπό την αέναη περιπλάνηση από τη μια πλευρά στην άλλη. Για την εφαρμογή αυτής της αφήγησης, ομαδοποιήσαμε τις περιπέτειες του Οδυσσέα συσχετίζοντας εννοιολογικά τα αντίστοιχα χωρία και αποδώσαμε μια κεντρική έννοια σε κάθε ομάδα. Οι έξι έννοιες που εντοπίσαμε αποδίδονται χωρικά με σχέσεις διπόλων που ανταποκρίνονται στο συγκείμενο, ενώ ταυτόχρονα βρίσκουν αντίκρισμα και στο τοπίο και, ως εκ τούτου, κάθε μια από αυτές έχει συγκεκριμένο εύρος στο χώρο.

Έτσι, βασισμένοι στην καταγραφή των επικρατέστερων ιστορικών φάσεων, που είχε προηγηθεί, και στις ποιότητες που διακρίναμε στο τοπίο μέσω των παραπάνω εννοιών, διαμορφώσαμε μια στρατηγική παρέμβασης με συγκεκριμένες περιοχές περαιτέρω επέμβασης.Προκειμένου, λοιπόν, να μεταδώσουμε στον περιπατητή τις τοπιακές εμπειρίες που αναγνώσαμε, διαμορφώσαμε έξι περιπλανήσεις οργανωμένες βάσει των ποιοτικών χαρακτηριστικών της σύστασης κάθε περιοχής.Παράλληλα, έχοντας ως σκοπό ο περιπλανώμενος επισκέπτης να δημιουργήσει μία ισχυρότερη βιωματική σχέση με το τοπίο, προτείναμε πέραν των καθορισμένων περιπλανήσεων και συγκεκριμένα σημεία πύκνωσης της εκάστοτε εμπειρίας μέσω χωρικών κατασκευών. Αυτές διαμορφώνονται και εντάσσονται στο χώρο κατά τέτοιο τρόπο ώστε να ενσωματώνονται στο αντίστοιχο ιστορικό και τοπιακό υπόβαθρο αναφοράς. 

Ειδικότερα, για τη δημιουργία των χωρικών κατασκευών συντάχθηκε μια γραμματική παρέμβασης εξελίσσοντας τις χωρικές συσχετίσεις του συντακτικού εμπειριών με την προσθήκη του τοπιακού παράγοντα.Στη συνέχεια, καθώς η γραμματική επέμβασης για να εφαρμοστεί προσαρμόζεται και αναδιαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του τοπίου, αναλύσαμε τις παραμέτρους σύνθεσης του χώρου σε αντιπροσωπευτικά σημεία. Τέλος, η πρόταση μας ολοκληρώνεται με σημειακές αυτόνομες παρεμβάσεις που καθώς υπόκεινται σε ένα ευρύτερο σχεδιαστικό λεξιλόγιο λειτουργούν ως ολότητα διαμορφώνοντας το αφήγημα του Νόστου. Αυτές λαμβάνουν τη μορφή ανοιχτών κατασκευών που ενσωματώνονται στο τοπίο μεταξύ Λευκάδας και Ακαρνανίας, και ως εκ τούτου αναδεικνύουν τα ιδιαίτερα στοιχεία του, πολιτισμικά και μη.

Η Ειρήνη Τραυλού, γεννημένη στην Αθήνα, είναι Αρχιτέκτονας Μηχανικός, απόφοιτος του τμήματος Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Έχει πραγματοποιήσει την πρακτική της άσκηση πάνω στην Ανάλυση παραδοσιακών κτιρίων και συνόλων της Άνδρου, μέσω του ΕΜΠ, και έχει διακριθεί δυο φορές για την ακαδημαϊκή της επίδοση. Αυτή την περίοδο ασκεί το επάγγελμα του Αρχιτέκτονα Μηχανικού στο γραφείο Nikos Ktenas Architecture, με έδρα την Αθήνα. Παράλληλα με τις σπουδές της έχει πάρει μέρος σε διάφορες εκθέσεις και συνέδρια στον Ελλαδικό χώρο, όπως το “7^ο Διεπιστημονικό Συνέδριο Σύρου” και η “Ευρωπαϊκή Βραδιά του Ερευνητή”. Επιπροσθέτως έχει συμμετάσχει σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς τόσο εθνικής όσο και ευρωπαϊκής εμβέλειας όπως ο διαγωνισμός “Future Monuments”. Την ενδιαφέρουν έργα διαφόρων κλιμάκων που παρουσιάζουν ιδιαίτερη σύνδεση με τον περίγυρό τους, τον τόπο και το τοπίο. Πολύ περισσότερο όταν υπάρχει και μια βιωματική σύνδεση με αυτόν, όπως η ευρύτερη περιοχή της διπλωματικής της εργασίας, λόγω της κατά το ήμισυ καταγωγής της από το  Μοναστηράκι Αιτωλοακαρνανίας.

Ο Γεώργιος Τραυλός είναι αριστούχος απόφοιτος της σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και ζει στην Αθήνα. Έχει λάβει μέρος σε διάφορα συνέδρια, εκθέσεις καθώς και διεθνείς διαγωνισμούς. Ολοκλήρωσε την πρακτική του άσκηση σε γνωστό αρχιτεκτονικό γραφείο στην Αθήνα, το οποίο εξειδικεύεται σε high-end έργα σύγχρονης αρχιτεκτονικής (interiors, πολυτελείς κατοικίες, ξενοδοχεία).
Για τον Γιώργο ι διαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν έργα που σχετίζονται τόσο με την αρχιτεκτονική τοπίου – και πιο συγκεκριμένα η συνδιαλλαγή του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα του σχεδιασμού με την περιβαλλοντική συνείδηση, όσο και αρχιτεκτονικά έργα διαχείρισης και διασφάλισης της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ορμώμενος από αυτά του τα ενδιαφέροντα αλλά και από την έμφυτη κλίση του για την θεματική των κήπων,
πραγματοποίησε ερευνητική εργασία με τίτλο: “ Κήποι, Το Κάδρο Του Κόσμου: Μια Εκπολιτισμένη Διάσταση Του Τοπίου”.
Στη συνέχεια και για την ολοκλήρωση των σπουδών του, πραγματοποίησε διπλωματική εργασία με τίτλο “ Οδύσσεια Εν Τοπίω: Κιναισθητικές Περιπλανήσεις Στα Ίχνη Του Παρελθόντος” η οποία έχει δημοσιευτεί σε έγκριτα αρχιτεκτονικά περιοδικά.

H Όλγα Ψάρρη, γεννημένη στην Αθήνα, είναι διπλωματούχος Αρχιτεκτόνων Μηχανικός,απόφοιτος του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (2020). Έχει λάβει δύο βραβεία για την ακαδημαϊκή της επίδοση και έχει αποκτήσει εννιάμηνη εργασιακή εμπειρία στο Γραφείο Μελετών Χ. Μπελίτσου. Τα θεωρητικά και ερευνητικά της ενδιαφέροντα σχετίζονται με την εννοιολογική και μεθοδολογική προσέγγιση της αρχιτεκτονικής διαδικασίας, αλλά και μετη διαχείριση του κτιριακού αποθέματος και της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς. Κατά τη διάρκεια των σπουδών της, αλλά και μετέπειτα, συμμετείχε σε πανελλήνιους και διεθνείς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, αλλά και σε εκθέσεις, όπως αυτή του ελληνικού περιπτέρου της 16^ης Μπιενάλε Αρχιτεκτονικής (2018). Αποτέλεσε μέλος της εθελοντικής οργανωτικής ομάδας του MEDS Workshop 2019, στις Σπέτσες. Την ίδια χρονιά, συμμετείχε ως προσκεκλημένη ομιλήτρια στο εργαστήριο αρχιτεκτονικού και αστικού σχεδιασμού “Ερμηνεία του Πνεύματος του Τόπου”, στην Ερμούπολη της Σύρου. Έχει δημοσιεύσει συνεπτυγμένες αναλύσεις του θέματος της ερευνητικής της εργασίας στο ακαδημαϊκό ερευνητικό κέντρο της Ανατολικής Μεσογείου Dakam και στο αρχιτεκτονικό περιοδικό Archetype.