Οι Θηραμένηδες της σύγχρονης πολιτικής μας

 Νίκος Ασπρογέρακας, Φιλόλογος

Συμφωνώντας με τη ρήση “οι αιώνες αντιγράφουν αλλήλους” δε θα ανέμενε και κανείς διαφορετική συμπεριφορά από του  σημερινούς μας πολιτικούς -απλούς ή ηγέτες-από αυτήν που έδειξαν οι πρόγονοί μας κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα και κυρίως κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.). Ο πολυκομματισμός της σύγχρονης Δημοκρατίας σε σύγκριση με το διπολισμό της αρχαίας (αριστοκρατικοί-δημοκρατικοί) ευνοεί τη διεύρυνση του θηραμενισμού, αφού πολλά από τα μικρά κόμματα εκλείπουν μετά την παρέλευση μιας κοινοβουλευτικής θητείας και οι μετέωροι πολιτικοί αναζητούν άλλη “στέγη ιδεών”, για να συνεχίσουν το θεάρεστο και εθνικό τους έργο. 

     Πρότυπό τους ο Θηραμένης και πιστά του αντίγραφα όσοι εγκαταλείπουν τον ιδεολογικό τους χώρο για να προσκολληθούν σε άλλη πολιτική παράταξη, επικαλούμενοι  ως δικαιολογία τη διολίσθηση του κόμματός τους από τις αρχές του, στην ουσία όμως επιλέγοντας το προσωπικό τους  πολιτικό συμφέρον, τον υπουργικό θώκο ή το βουλευτικό έδρανο, ενίοτε και την ηγεσία του δεύτερου κόμματος.. Δεν μπορεί να εξηγηθεί διαφορετικά το γεγονός ότι, ενώ ανήκουν στο Α κόμμα, εντός έτους, μηνός ή και συντομότερα  μεταπηδούν στο Β κόμμα, του οποίου τον αρχηγό περιέλουζαν με ποταμό ύβρεων. 

     Ας αναχθούμε στο απώτερο παρελθόν μας, στις ρίζες του φαινομένου, που ενσάρκωσε ο Αθηναίος Θηραμένης. Όντας δημοκρατικός, αφού  ο πατέρας του Άγνωνας ήταν αρχηγός του δημοκρατικού κόμματος, συνωμότησε το 411 στην ανατροπή της Δημοκρατίας και στην εγκατάσταση της ολιγαρχικής διοίκησης των 400. Μετά τη διάλυση των 400 ολιγαρχικών και την αποκατάσταση της δημοκρατίας, υπηρέτησε το νέο δημοκρατικό πολίτευμα ως στρατηγός του στόλου για πολλά χρόνια. Μετά την ολοκληρωτική ήττα των Αθηναίων στον πόλεμο ανέλαβε τον (ύποπτο;) ρόλο  του διαπραγματευτή, με απόλυτη εξουσία, για τους όρους παράδοσης της Αθήνας. Υπήρξε με τον Κριτία συναρχηγός στο τυραννικό πολίτευμα, μάλιστα οι δέκα από τους τριάντα τυράννους ήταν δική του επιλογή. Το τέλος του υπήρξε άδοξο αφού χωρίς να δικαστεί εκτελέστηκε (πίνοντας το κώνειο) από τον ακραίο συναρχηγό του Κριτία, επειδή προέβαλε μετριοπαθείς θέσεις. 

 Στη σημερινή μας εποχή πολλοί αντιγράφουν το βίο και την πολιτεία του καιροσκόπου Θηραμένη (κόθορνο τον αποκάλεσε ο ο Κριτίας,  δηλαδή μεγάλο παπούτσι ηθοποιών που ταιριάζει και στα δυο πόδια ανδρών και γυναικών), με σχεδόν μηδαμινό κόστος, γατί κάμποσοι συμπολίτες μας  δεν ακολουθούν τις ηθικές και πολιτικές αρχές τους-αν έχουν τέτοιες βέβαια-, αλλά είναι ακόλουθοι προσώπων, τα οποία τους εντυπωσιάζουν και θαυμάζουν ή αναμένουν από αυτά  προσωπικό όφελος. Γι αυτό πολλές φορές βλέπουμε να επιβραβεύονται οι μεταγραφόμενοι παρά τα στελέχη του κόμματος. Συχνά η ….ακολουθία προβάλλεται και διαφημίζεται από το διαδίκτυο: “ακολουθείται από   τόσες χιλιάδες..”. ΄Ίσως εδώ ταιριάζουν και οι στίχοι από τα  ‘Ανεξάρτητα”, του  μεγάλου συνθέτη μας, Γ. Μαρκόπουλου, που πρόσφατα χάσαμε: 

“Εδώ δεν έχει σύνορα, 
δεν έχει καλοσύνη,
μπροστά πηγαίνει ο αρχηγός 
και πίσω του οι χίλιοι”. 

     Και ως επίλογο: Ποια η στάση των πολιτικών προσώπων, ως φορέων αξιών  και προτύπων πολιτικής ηθικής; Είναι οξύμωρο να δίνει τη συμβουλή ένας τύραννος, κατήγορος στη δίκη του Θηραμένη, ο Κριτίας: “Ο άνδρας ο άξιος να ζει, όταν παρουσιαστεί κάποιο εμπόδιο, δεν πρέπει να μεταβάλλεται αλλά να επιμένει  καταβάλλοντας όλες του τις δυνάμεις, όπως οι ναύτες του πλοίου, μέχρι να βρουν ούριο άνεμο. Διαφορετικά πώς θα έφταναν κάποτε στον προορισμό τους, αν, μόλις παρουσιαζόταν κάποιο εμπόδιο, έπλεαν αμέσως προς τα πίσω”;(Ξενοφώντας Β, 31). Και ο Πλάτωνας, ομολογεί ότι ως νέος παρασύρθηκε από τις υποσχέσεις των τριάκοντα τυράννων ότι θα διοικήσουν την πόλη με δίκαιο τρόπο. ΄Όταν όμως είδε τα πεπραγμένα τους αγανάκτησε και τράβηξε τον εαυτό του από τις τότε αθλιότητες,  “εδυσχέρανά τε και εμαυτόν επανήγαγον από των τότε κακών”(Πλάτωνας Ζ΄Επιστολή 324b-325a). Δεν έσπευσε να υπηρετήσει το δημοκρατικό κόμμα. 

     Ας έχουν υπόψη τους “οι ένθεν κακείθεν ρέποντες πολιτικοί, οι φίλοι ομού τε και εχθροί υπάρχοντες αμφοτέροις”, ότι δεν έχουμε πάθει όλοι αλτσχάιμερ και ότι υπάρχει ο προδότης-διαδίκτυο, στον οποίο και τα  γραπτά μένουν,(scripta manent) και τα λόγια δεν χάνονται (verba volant), δεν είναι  έπη πτερόεντα.