Οι Μυοκάστορες των Βαρδανίων: ανεπιθύμητοι εισβολείς

Σε μια μεγάλη σούδα, στα Βαρδάνια, πίσω από στη θέση που ήταν το super market «Βεργίνη», ο Ηλίας Καββαδάς βρήκε και φωτογράφησε μια μικρή αποικία από βλαπτικούς Μυοκάστορες. Όπως θα δείτε στις λεπτομερείς φωτογραφίες, κρατούν με τα μπροστινά τους πόδια και ροκανίζουν τα καλάμια. Αποφάνθηκε πως πρόκειται για τρία μικρά χωρίς τη μητέρα τους.

Ειλικρινά, ούτε κι μείς γνωρίζαμε το μέγεθος των καταστροφών που μπορεί να προκαλέσει αυτό το κατά τα άλλα χαριτωμένο τρωκτικό σε παρά πολλούς τομείς. Στην γειτονική μας Ιταλία  όπου, στις βόρειες κυρίως περιοχές της, δεκάδες χιλιάδες μυοκάστορες έχουν διαταράξει την οικολογική ισορροπία και καταστρέφουν σημαντικό μέρος της γεωργικής παραγωγής κάθε χρόνο. Από το 2002 έχουν υλοποιηθεί πέντε και συνεχίζει να υλοποιείται έκτο ευρωπαϊκό πρόγραμμα μέχρι και το 2017, άνω των 6 εκατομμυρίων ευρώ συνολικά, για τον περιορισμό μόνο του μυοκάστορα καθόσον η εξάλειψή του εκτιμάται αδύνατη, επειδή οι Ιταλοί καθυστέρησαν  να αντιληφθούν το πρόβλημα και να τον αντιμετωπίσουν στο πρώιμο στάδιο της εισβολής. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ιταλικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος ο μυοκάστορας κοστίζει 4 εκατομμύρια ευρώ ετησίως μόνο εξαιτίας των ζημιών στις καλλιέργειες και της χρηματοδότησης για τον έλεγχο της αναπαραγωγής του. Φυσικά η ζημιά, στη διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, στην υποβάθμιση των υγροτόπων και του περιβάλλοντος γενικότερα, είναι πολύ μεγαλύτερη.

ΜΥΟΚΑΣΤΟΡΑΣ, ΕΝΑ ΞΕΝΙΚΟ ΚΑΙ ΕΠΙΒΛΑΒΕΣ ΕΙΔΟΣ ΣΤΟΥΣ ΥΓΡΟΤΟΠΟΥΣ ΜΑΣ

Είναι σαν τεράστιος αρουραίος. Τα ενήλικα άτομα έχουν μήκος, σώματος 40-60 εκατοστά, ουράς 30-45 εκατοστά και ζυγίζουν συνήθως 6-9 κιλά. Ζουν περί τα τρία έως πέντε έτη και διακρίνονται για την μεγάλη τους αναπαραγωγική ικανότητα, καθόσον μπορούν να ζευγαρώσουν από την ηλικία των 4 μηνών ενώ το θηλυκό μπορεί να γεννήσει μέχρι 3 φορές το χρόνο και μέχρι 13 μικρά την κάθε φορά.

Ζει στις όχθες ποταμών και λιμνών, σε κανάλια, σε υγροτόπους και σε έλη γλυκού, υφάλμυρου αλλά και αλμυρού νερού σπανιότερα. Είναι πολύ καλός κολυμβητής, αλλά κινείται με άνεση και στην ξηρά. Αναζητεί την τροφή του κυρίως το βράδυ, ενώ την ημέρα αναπαύεται σε λαγούμια. Κάθε μυοκάστορας χρειάζεται ημερησίως τροφή ίση με το 25% του βάρους του.

Τρέφεται με τη βλάστηση, όχι μόνο την υπέργεια αλλά και με ρίζες των φυτών και με τον τρόπο αυτό δημιουργεί απογυμνωμένα μπαλώματα στο έδαφος χωρίς ίχνος βιομάζας, τα οποία διασπούν το ενδιαίτημα άλλων ζώων. Βαθμιαία καταστρέφει ολοσχερώς τα ενδιαιτήματα άλλων ζώων, την υδρόβια βλάστηση, τη χλωρίδα του έλους, διαβρώνει και τελικά καταστρέφει αρδευτικά συστήματα, αποστραγγιστικά έργα, αναχώματα ποταμών και λιμνών. Τρέφεται επίσης σε αγροτικές καλλιέργειες, όπως καλαμποκιού, ρυζιού, λαχανικών, σιταριού, κριθαριού, που τις καταστρέφει, αλλά και με αυγά πουλιών που βρίσκει στις φωλιές τους στο έδαφος, σε καλαμιές ή επιπλέουσες στο νερό, καταστρέφοντας την αναπαραγωγή τους, με αποτέλεσμα τα πουλιά να εγκαταλείπουν τις μόνιμες περιοχές τους φωλεοποίησης. 

Ο Μυοκάστορας είναι υδρόβιο τρωκτικό, ενδημικό στη Νότια Αμερική και μεταφέρθηκε στη Βόρειο Αμερική, την Ευρώπη και την Ασία, για την εκμετάλλευση της γούνας του. Όμως ορισμένα άτομα που απέδρασαν ή απελευθερώθηκαν από τα εκτροφεία, κατόρθωσαν να εγκατασταθούν με επιτυχία στο φυσικό περιβάλλον (όχθες ποταμών και υγροτόπους) των νέων περιοχών, διαταράσσοντας την ισορροπία των οικοσυστημάτων και υποβαθμίζοντας την οικονομική και περιβαλλοντική αξία των περιοχών στις οποίες εμφανίζεται.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αξιολογεί το μυοκάστορα ως ένα από τους πιο επικίνδυνους εισβολείς και υπολογίζει το ύψος των ζημιών που προκαλούνται από όλα τα ξένα είδη-εισβολείς σε 12 δισεκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Με σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος και τη μείωση των ζημιών, η νέα στρατηγική της Ευρωπαϊκής Ένωσης δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στην ανάπτυξη συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και άμεσης αντίδρασης κατά των ξένων ειδών στο πρώιμο στάδιο της εισβολής, μόλις δηλαδή πρωτοεμφανιστούν σε μια περιοχή.

Όπως αναφέρει ο Φορέας Διαχείρισης Δέλτα Έβρου, οι επιπτώσεις της παρουσίας του στους υγροτόπους, μέσα από τη διατροφή του με υδρόβια βλάστηση και ρίζες φυτών, μπορεί να είναι αρνητικές για τις φυτοκοινότητες με πιθανό επακόλουθο τη διάβρωση των παράκτιων ενδιαιτημάτων άλλων ζώων. Επίσης, ο Μυοκάστορας έχει παρατηρηθεί να τρέφεται με αυγά παρυδάτιων πουλιών που βρίσκει στις φωλιές τους.

Τα ξενικά είδη μπορούν να μεταβάλουν τις λειτουργίες των οικοσυστημάτων, να μειώσουν την αυτόχθονη βιοποικιλότητα, να διαταράξουν το τοπίο, να προκαλέσουν σημαντικές απώλειες στις οικονομικές και περιβαλλοντικές αξίες. Ως εκ τούτου, είναι απολύτως αναγκαία η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των πολιτών αλλά και των υπεύθυνων φορέων της χώρας.

Δεν γνωρίζουμε αν υπάρχει στο νησί μας ή γενικότερα, αρμόδιος φορέας για τον περιορισμό του Μυοκάστορα. Αν όμως υπάρχει ίσως θα έπρεπε να επιληφθεί.

Πληροφορίες αντλήθηκαν από:
https://dasarxeio.com/
https://greenagenda.gr