Της μισοσπορίτισσας, σήμερα 21 Νοεμβρίου

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Εισόδια της Θεοτόκου σήμερα κι όπως θυμάμαι, κάθε χρόνο τέτοια μέρα 21 Νοεμβρίου, της Παναγίας της Μισοσπορίτισσας η μάνα μου (αλλά γινόταν και σε πολλά ακόμα σπίτια), μαγείρευε πολυσπόρια. Από το προηγούμενο βράδυ έβαζε ρεβίθια, φασόλια, φακές, κουκιά, καλαμπόκι, μπιζέλια, σιτάρι, ό,τι τέλος πάντων σπόρο από δημητριακά και όσπρια υπήρχε στο σπίτι, τα μούσκευε και το πρωί τα έβραζε μέχρι σχεδόν να χυλώσουν και στο τέλος έριχνε λίγο λαδάκι.

Έφτιαχνε μια τεράστια κατσαρόλα και την μοίραζε σε συγγενείς και γειτόνους. Την ημέρα της Παναγίας της Πολυσπορίτισσας, Μεσοσπορίτισσας ή Ξεσπορίτισσας, όπως λέγεται αλλιώς η 21η Νοεμβρίου, γιορτάζονται τα Εισόδια της Θεοτόκου,  μια γιορτή που ταυτίζεται με τις γεωργικές εργασίες. Συνηθίζεται, δηλαδή τότε, να βράζουν ένα μείγμα διαφόρων οσπρίων, τα πολυσπόρια ή πλικούκια ή μπουρμπουρέλια. Το έθιμο που υπάρχει σχεδόν σ όλη την Ελλάδα και βεβαίως στα Επτάνησα, είναι συνεχώς γνωστό από τα μινωικά χρόνια και αποτελούσε προσφορά στους θεούς ιδίως στη θεά Δήμητρα, κυρίως στην αρχαία Ελευσίνα σαν θεά της γεωργίας. Οι αρχαίοι Αθηναίοι γιόρταζαν τον μήνα Πυανεψιώνα=Νοέμβριο προς τιμήν του Απόλλωνα και μαγείρευαν ποικιλία οσπρίων και δημητριακών. Άρα υπάρχει συνέχεια από την αρχαιότητα και μέσα από  αυτό το έθιμο.

Στη λαϊκή μνήμη, συνδέθηκαν τα «Εισόδια» με την «εσοδεία» και συνεχίστηκε η παράδοση να φτιάχνονται τα πολυσπόρια την παραμονή ή το πρωί της 21ης Νοεμβρίου για να ευλογηθεί η σπορά και να καρπίσει η γη. Ο πατέρας μου έλεγε ότι πήραν την ονομασία επειδή οι γεωργοί τέλειωσαν όλες τις σπορές κι ότι έμεινε, έγιναν φαγητό γι αυτή την ημέρα.  Θυμάμαι που έλεγε ότι σαν σήμερα ο γεωργός ίσα έφαγε (απ την παλιά σοδειά, μισά έσπειρε, μισά έχει να περάσει (μέχρι την επόμενη σοδειά).

Διευκρινίζουμε ότι  τα πολυσπόρια  είναι ένα φαγητό όπως κι η κουρκούτη που γίνεται όμως κυρίως με σιτάρι και δεν έχει καμία σχέση με τα κόλλυβα ή τα σπερνά. Το τρώγαμε το μεσημέρι της γιορτής της Παναγίας στις 21 Νοέμβρη.

Η κουρκούτη (την φτιάξαμε μόλις τώρα το πρωί) γίνεται μόνο με σιτάρι και λίγο αλεύρι για να δέσει.  Όταν είναι να σερβιριστεί, έριχνε καρύδι τριμμένο, κανέλλα και ζάχαρη. Καμιά φορά έβαζε και ρόδι αλλά και σταφίδα. Ήταν ένα πραγματικό γλύκισμα και ένα επιδόρπιο που γίνεται μια φορά το χρόνο, όπως και τα σπερνά που γίνονται μόνο με σιτάρι αλλά σπυρωτό. Για τα σπερνά ( που εφέτος έφτιαξε η Αλέκα), το σιτάρι βράζει τόσο όσο που λένε και ανακατεύεται με ρόδι, σταφίδες άσπρες και μαύρες, σουσάμι, μικρά πολύχρωμα ζαχαράτα, κόλιαντρο (αν υπάρχει), κουκουνάρια, αμύγδαλο άσπρο ξεφλουδισμένο και πολύ ζάχαρη, καμιά φορά και κανέλα. Σερβιριζόταν σαν γλυκό κι ήταν τόσο νόστιμο, γλυκό κι όμορφο στο μάτι.. 

Ένα πιάτο σπερνά πολλές φορές, σε κάθε γιορτή αρσενικού στο σπίτι, πήγαιναν οι νοικοκυράδες και στον εσπερινό (πιθανόν από εκεί και η ονομασία (σπερνά=εσπερινά) και τα άγιαζε ο παππάς γι αυτόν που γιόρταζε την άλλη μέρα.

Και του χρόνου, λοιπόν! Με Βενέτικες ευχές.!

Παναγιώτης Σκληρός