75 χρόνια Πρωτοψάλτης: Γεώργιος Αναστασίου Ασπρογέρακας (Πολυχρόνης)

 Νίκος Ασπρογέρακας, Φιλόλογος

Η λειψανδρία των ψαλτών στις ερημωμένες από πιστούς εκκλησίες του τόπου μας είναι ένα χαρακτηριστικό φαινόμενο της εποχής μας. Με θλίψη βλέπει κανείς τους ιερείς να αναζητούν ή και να παρακαλούν οποιονδήποτε έχει έστω και τα ελάχιστα προσόντα να ασκήσει τα καθήκοντα του ψάλτη-αναγνώστη. Ευτυχώς υπάρχουν και κυρίες που προσφέρονται γι αυτό το λειτούργημα. 

     Η όλη αυτή δυσάρεστη κατάσταση έφερε στη σκέψη μου τις εξαίσιες ακολουθίες των παιδικών μου χρόνων, όταν οι ναοί ήταν κατάμεστοι από πιστούς, παιδιά, ενήλικες και ηλικιωμένους και δεν «έπεφτε καρφίτσα». Όταν  διαγκωνιζόμαστε για μια θέση κοντά στους καλλίφωνους ψαλτάδες του χωριού μας., δεξιό ή αριστερό χορό, που απαρτίζονταν από δύο ψαλτάδες και πολλούς βοηθούς.

      Αξέχαστη φυσιογνωμία ο πρωτοψάλτης Γεώργιος Αναστασίου Ασπρογέρακας (Πολυχρόνης). Το παρωνύμιο Πολυχρόνης είχα την εντύπωση ότι του προστέθηκε από το ότι μόνο αυτός (αν και όχι φιλοβασιλικός) έψελνε, όσο διατηρήθηκε η  βασιλεία, το πολυχρόνιον σε μέτρο δακτυλικό και αναπαιστικό: «πολυχρόνιον ποιήσαι Κύριος ο Θεός τον ευσεβέστατον Βασιλέα ημών Παύλον. Συν τη ευσεβεστάτη βασιλίσση ημών Φρειδερίκη και τω …..». Όμως ερευνώντας διαπίστωσα ότι ο χαρακτηρισμός είναι προγονικός.

      Από αυτόν έμαθα πρακτικά τους ήχους, το ισοκράτημα και γενικά τη μουσική και το τυπικό των ακολουθιών. Ας αναφερθώ σ αυτόν λοιπόν: Γεννήθηκε το 1912 και πέθανε στα 92 του χρόνια, το 2004. Διδάχτηκε την ψαλτική τέχνη από τον πατέρα του Ασπρογέρακα Αναστάση, ο οποίος εκτιμώντας τις ικανότητές του παραχώρησε το δεξιό ψαλτήρι στο δεκαεφτάχρονο γιο του, ενώ ο ίδιος υποβαθμίστηκε στο αριστερό. Ως δεξιός ψάλτης o Γεώργιος είχε για βοηθό του-κυρίως για ισοκράτημα- το Σπύρο Ασπρογέρακα (Μήτσουλα) , ενώ ο Μπαρμπα-Αναστάσης είχε βοηθό του το δάσκαλο Μαρίνο Ασπρογέρακα και το Νίκο Ασπρογέρακα του Σπυραντώνη. 

     Αυτοί οι ψάλτες κάλυπταν τις ανάγκες των δύο ενοριών του χωριού μας, του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου και του Αγίου Γερασίμου. Στην πρώτη ενορία του Αγ. Χρυσοστόμου ενορίτες ήταν μόνο όσοι είχαν το επώνυμο Ασπρογέρακας, και γι αυτό οι υπόλοιποι χωριανοί τους ονόμαζαν  μονόματους, επειδή είχαν όλοι το ίδιο επώνυμο, ή υπαινικτικά και με ειρωνική διάθεση. Η δεύτερη ενορία, ο Άγιος Γεράσιμος περιλάμβανε ως ενορίτες του τους Κτεναίους, Λουβραίους, Κακιουσαίους , Λιβιτσαναίους κ.α., γενικά αποκαλούμενους Αγιογερασιμίτες. 

     Ο κ. Γιώργης υπηρέτησε σχεδόν αδιάλειπτα  ως πρωτοψάλτης δεξιού χορού και τις δύο ενορίες. Η καλλιφωνία του ήταν γνωστή  σε όλο το νησί, γι αυτό και καλούνταν να ψάλει σε εκκλησίες των χωριών του Δήμου Σφακιωτών και της Λευκάδας, κυρίως σε θρησκευτικές γιορτές πολιούχων των χωριών και της πόλης. Τέσσερες ιερείς άκουγαν τη μελωδική φωνή του να τους συνοδεύει στις ιερές ακολουθίες. Ο Παπακώστας Κούρτης, ο Παπαδιονύσιος Κούρτης (Νιόνιος Μαλιατσής), ο Παπαθανάσης Βλάχος (Ζλούμης) και τελευταίος ο Παπανικόλαος Κτενάς. Οι δύο πρώτοι από τον Κάβαλο, οι δυο τελευταίοι από την Καρυά. 

      Πριν από τους τέσσερες προηγούμενους ιερουργούσε Ο παπά Λούβρος, ο μόνος και τελευταίος παπάς από τα Ασπρογερακάτα. Μια ηλικιωμένη του χωριού μας  μου διηγήθηκε  ένα αξιόλογο περιστατικό και το καταγράφω:  «Όταν ο παπά Λούβρος γυρνούσε για να αγιάσει τα σπίτια, ένας χωριανός σκάρωσε την εξής πλάκα: Μέσα σε μια πετσέτα τύλιξε ως δώρο (συνηθίζονταν τότε οι πιστοί να προσφέρουν όχι μόνο χρήματα αλλά και αυγά, κουλούρια, καρύδια, αλεύρι, σιτάρι και γενικά ό,τι αγαθό είχε ο καθένας)  σβουνιές από το ζώο του. Όταν αποκαλύφθηκε στο σπίτι του παπά το περιεχόμενο του δέματος ο παπα-Λούβρος εκστόμισε μια φοβερή κατάρα: « ποτέ απ’ το χωριό αυτό να μη βγει ούτε παπάς, ούτε δάσκαλος, ούτε γιατρός».

      Και η κατάρα αυτή ίσχυσε για ένα σχεδόν αιώνα.  Γιατί  μετά την πάροδο 100 χρόνων το χωριό μας έβγαλε και δασκάλους και καθηγητές και όχι ένα απλό ιερέα αλλά ένα εξαίρετο ηγούμενο και παρ’  ολίγον Μητροπολίτη, τον πατέρα Νικηφόρο, κατά κόσμον Ηλία Ασπρογέρακα. 

     Συμπερασματικά η προσωπικότητα του κυρ-Γιώργη μένει ανεξίτηλη στη μνήμη μου. Οφείλω να τονίσω την ανιδιοτέλειά του. Πρόσφερε τη φωνή του, το χρόνο του, τον εαυτό του στην κοινότητά μας ΑΜΙΣΘΙ. Κάποιο Πάσχα, που το εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Αγ. Ι. Χρυσοστόμου του πρόσφερε ως δώρο ένα χρηματικό ποσό, το έχασε καθ’ οδόν προς το σπίτι του. Νηφάλια και αδιαμαρτύρητα αντέδρασε: «Δεν πειράζει ο Αγ. Ιωάννης μου το έδωσε, ο Αγ. Ιωάννης μού το πήρε». 

     Εδώ παρασύρομαι και αναφέρω και το θαυμασμό του και την τρυφερότητά του προς το άλλο φύλο, που τα επεδείκνυε κάνοντας πιο λιγυρή  την ψαλμωδία του, όταν εισέρχονταν στο ναό ομορφοστολισμένες κυρίες, καθώς και με τον υπέροχο συναισθηματικό επικήδειο που εκφώνησε στη σύντροφό του κ. Καλλιόπη. 

     Οι απόγονοί του, παιδιά, εγγόνια και δισέγγονα, δικαιούνται να υπερηφανεύονται για τη μοναδική, αλησμόνητη προσωπικότητα του προγόνου τους, ψαλμωδού ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗ.