Εν έτει και εν μέρει

Γράφει η Παρασκευή Σιδερά-Λύτρα

Το πρώτο μου επάγγελμα ήταν δημοδιδασκάλισσα και το ασκούσα με πολλή υπερηφάνεια και ευσυνειδησία, καταβάλλοντας όλες μου τις δυνάμεις, να μαθαίνω γράμματα τα παιδιά μου (83 στην πρώτη τάξη στο 6ο Δημοτικό Σχολείο Πειραιώς, αργότερα λιγότερα στην Κανδήλα).

Καθήκον μου, να μαθαίνουν σωστά και τη γραπτή γλώσσα και να μαθαίνουν ορθογραφία· και ήμουνα ικανοποιημένη, όταν έβλεπα να αποφέρουν καρπούς οι προσπάθειές μου. Αργότερα άκουσα τὸ τραγούδι τοῦ Μαρκόπουλου “Ο γέρο-δάσκαλος“, με συγκίνησαν τα λόγια, με μάγεψε η μελωδία, και το άκουγα συχνά. 

Συνειδητοποιώντας όμως κάποτε τον τελευταίο στίχο „και δίχως λάθη, παρακαλώ“ ταράχτηκα κάπως: «Θεός φυλάξοι!», είπα μέσα μου, “μήπως κι εγώ, συνηθισμένη ως δασκάλα να διορθώνω λάθη στα μαθητικὰ τετράδια, στέκομαι στη ζωή μου μπροστὰ σε όλα τα γραπτά κείμενα πάντα με ένα νοερό κόκκινο μολύβι έτοιμη να βρω και να διορθώσω λάθη“. Μέχρι σήμερα δεν κατάφερα όμως να απαλλαγώ από το σύνδρομο του…”διδασκαλικού μου καθήκοντος“ (αυτὸ δεν σημαίνει φυσικά, πως εγώ δέν κάνω λάθη ή πως πιστεύω, ότι δεν κάνω λάθη).

Μετά από αυτήν την… “ποιητική” εισαγωγή έρχομαι στο προκείμενο. Στην καθομιλουμένη μας έχουν μείνει και χρησιμοποιούμε παλαιοπρεπείς φράσεις· τις χρησιμοποιούμε φυσιολογικά στον λόγο μας, χωρίς να ενοχλούν τον ακροατή ή τον αναγνώστη, ηχούν ωραία και δένουν τον λόγο, δεν φαίνονται ξένες. Δεν θα τις απαριθμήσω – αφήνω το… διδασκαλικό μου. Θα αναφερθώ μόνον στην παραποίηση δυό-τριών στη γραπτή μορφή τους.

Αν κάτι πράττεται παράτυπα ή παραμελείται στα κοινά, ο γράφων, για να επιστήσει περισσότερο την προσοχή στη σημαντικότητα του πράγματος, για το οποίο κάνει λόγο, δεν λέει απλώς: “ακόμα και σήμερα συμβαίνει αυτό κι αυτό…, ή συμβαίνει παράτυπα αυτό κι αυτό …”, αλλά χρησιμοποιεί την ωραία φράση “εν έτει” – στην επικαιρότητά μας: “εν έτει 2021”. Και πράγματι ο ακροατής αφυπνίζεται. 

Η ωραία φράση χάνει όμως πολλές φορές το νόημά της κακογραμμένη. Τώρα μιλάει η… δασκάλα με το κόκκινο μολύβι. Συχνά, πολύ συχνά βλέπω τελευταία γραμμένο όχι “εν έτει“, αλλά  εσφαλμένα “εν έτη“. Και εγώ και ο “γέρο δάσκαλος” του Μαρκόπουλου (Μύρη, του ποιητή) λέμε: Όχι ητα (η), αλλά εψιλον γιώτα (ει), παρακαλώ!  (Η πρόθεση εν θέλει τη δοτική της – ας μη τὴν μαθαίνουν τα παιδιά σήμερα, χρησιμοποιούν όμως τη φράση). Της ιδίας κακοποίησης θύμα πέφτει πολλές φορές και το “εν μέρει” και το “εν (πάση) περιπτώσει” και άλλα.