Στις τεχνητές λίμνες και τα ποτάμια της Πίνδου

Γράφει ο Παναγιώτης Σκληρός

Κυριακή με φαινομενικά άστατο καιρό αλλά με καλή προετοιμασία, καλή πρόγνωση και παν απ’ όλα την καλή μας διάθεση, η ΜΟ 50 και κάτι, ξεκινήσαμε με σύνθεση 6+2 για το χωριό Στράτος μέσω Αμφιλοχίας. Βρεθήκαμε στο πρώτο φράγμα, την πρώτη μονάδα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ που είναι και η τελευταία αν μετρήσουμε από πάνω προς τα κάτω, δεδομένου ότι η μεγάλη αυτή τεχνητή λίμνη Στράτου είναι η μικρότερη από τις τρεις που θα επισκεφτούμε αν και ουσιαστικά είναι μια τεράστια τεχνητή λίμνη από την Επισκοπή μέχρι τον Στράτο ορίζοντας τις τεχνητές λίμνες Κρεμαστών, Καστρακίου και Στράτου.

Το τοπίο δεν είναι φιλόξενο ούτε κι ο καιρός αλλά λίγο ως πολύ το φράγμα μας ήταν ήδη γνωστό  γιατί το βλέπαμε όταν παλιότερα περνούσαμε την γνωστή τσιμεντένια γέφυρα Αχελώου. 

Γι αυτό μετά από μια μικρή στάση προχωράμε προς το χωριό Ματσούκι, την σιδερένια του γέφυρα και μετά στο φράγμα Καστρακίου κοντά στο ομώνυμο χωριό. Όπως μας είπε ένας κάτοικος ταΐζοντας κάτι φασαριόζες πεινασμένες χήνες που τις φύλαγε ένας θεόρατος αθόρυβος σκύλος,  το ύψος του φράγματος είναι 95 μέτρα και το μήκος του 530 μέτρα και κατασκευάστηκε το 1969.

Το τοπίο δεν έχει αλλάξει, είναι σαν το δικό μας με ελιές, πορτοκαλιές, καλλιέργειες και αρκετά βιομηχανικά κτίρια, ωραίους χώρους για περίπατο και μια στάση για πικ νικ αλλά πού χρόνος γι αυτά . Προχωράμε να βρούμε τα τοπία που έχουμε εντοπίσει απ’ το διαδίκτυο με τα πορτοκαλιά φύλλα του φθινοπώρου, τά ανθισμένα ρίκια και τους τεράστιους βοσκότοπους γεμάτους γίδια και πρόβατα.

Σ ένα όμορφο μέρος απ’ όπου αγναντεύουμε την τεράστια τεχνητή λίμνη, διαβάζουμε  σ’ ένα τάμπλετ για την αλλοίωση της περιοχής με την κατασκευή αυτών των λιμνών και των τεράστιων έργων κι έτσι τον αφανισμό πολλών χωριών, τον ξεριζωμό των κατοίκων και την αλλαγή του τοπίου. Ψάχνουμε το Μπαμπαλιό που πλέον θυμίζει φάντασμα σε σχέση με το τρανό χωριό του 1960, την Επισκοπή που είναι ολόκληρη βυθισμένη και τόσα άλλα. Πιθανόν, πολύ πιθανόν να έπρεπε να γίνει έτσι αλλά πολλά χωριά βρίσκονται στον βυθό, εκκλησίες και ιστορικά γεφύρια, ακόμα και η πανάρχαια βυζαντινή εκκλησία της επισκοπής βρίσκεται στον βυθό της λίμνης αφού πρώτα αποκολλήθηκαν οι τοιχογραφίες της και βρίσκονται στο βυζαντινό και χριστιανικό μουσείο, στην Αθήνα. Στο ίδιο μουσείο βρίσκονται επίσης αποκολλημένες και οι τοιχογραφίες από την Οδηγήτρια της Απόλπαινας την δικιά μας την«Παλαιολογίνα»  μια από τις πιο παλιές βυζαντινές εκκλησίες εδώ κοντά μας, στην Απόλπαινα.      Κάτι μου θυμίζει από «μάρμαρα Παρθενώνα» όλο αυτό, δεν νομίζετε;  Όταν βέβαια αποκατασταθεί η εκκλησία. Βυθισμένα βρίσκονται και αρκετά γεφύρια όπως το περιβόητο γεφύρι του Μανώλη ένα πέτρινο μονότοξο γεφύρι διαμέτρου περίπου 30 μέτρων, που κατασκευάστηκε στην περίοδο της ύστερης τουρκοκρατίας το 1659. Οι Πρωτομάστορες των παλιών λίθινων γεφυριών, κυρίως Ηπειρώτες κτίστες από τα χωριά Πυρσόγιαννη και Βούρμπιανη από το 1500 – 1900 γέμισαν με τα αριστουργηματικά τους έργα όχι μόνο την χερσόνησο του Αίμου αλλά και τόπους πιο μακρινούς, απ’ ότι λέγεται, μέχρι και την Περσία. Για περισσότερα από 400 χρόνια συνέδεε τις δύο όχθες του Αγραφιώτη, μέχρι που η Λίμνη των Κρεμαστώ, έφτασε στο προκαθορισμένο της ύψος και το βύθισε, όπως έγινε και με την παλιά γέφυρα της Τατάρνας.

Αφού ενημερωθήκαμε λοιπόν, είπαμε να απαλύνουμε τον σκεπτικισμό μας με την παρατήρηση του νέου τοπίου που ανοιγόταν μπροστά μας. 

Κι ήταν μια φύση με γαλαζοπράσινα νερά, πρωτόγνωρη ηρεμία νερού και τοπίου, με τις χιλιάδες πολύχρωμες κυψέλες να είναι κατάσπαρτες,  τα φανερά και κρυφά λιβάδια αλλά και τα περήφανα γκεσέμια που έβοσκαν στην άκρη του δρόμου σαν να παρατηρούν τους επισκέπτες της ηρεμίας τους.

Από ψηλά παρατηρούσαμε εγκαταστάσεις καλοκαιρινών δραστηριοτήτων για παραθερισμό, κάτι σαν ναυταθλητικές εγκαταστάσεις και σίγουρα παραλίμνιες κατασκηνώσεις. Κάναμε πολύ προσπάθεια να εντοπίσουμε τί ήταν οι  δύο γραμμές που σχημάτιζαν ένα τεράστιο Λ ( λάμδα) σε πολύ μακρινή απόσταση από εμάς μέσα στη λίμνη. Ήταν τελικά μια βάρκα που με μηχανή σε χαμηλή ταχύτητα και χωρία κυματισμό και θόρυβο πήγαινε στην απέναντι ακτή, στο απέναντι μικρό ή μεγαλύτερο νησάκι, ποιος ξέρει για να πάει  φαΐ στα ζωντανά ή να δώσει κάτι στον σκύλο-φύλακα..

Φτάνουμε σε μια μεγάλη διχάλα δρόμου κι επιτέλους η κατεύθυνση δείχνει «Ν.Μαλεσιάδα-Γεφυρα Τατάρνας». Εντυπωσιακά χωριά όλα με μεγάλες εκκλησίες, με οικονομική δύναμη άν συμπεράνουμε απ’ τα τελευταίου τύπου δικάμπινα αγροτικά, με σχολικά συγκροτήματα, φαρμακείο, Κ.Υγείας και ΚΕΠ που σημαίνει ότι εδώ υπάρχει παραγωγή, νεολαία, εισοδήματα, οικονομία που συγκρατεί  και τους κατοίκους εδώ, σε μια γωνιά της Ελλάδας που δεν πάει ο νούς σου ότι μπορεί να υπάρχει μές τα φαράγγια της Πίνδου που διασχίζει κάθετα την Ελλάδα από την Αετομηλίτσα του Γράμμου μέχρι την Ναύπακτο και καθορίζει το κλίμα και τις βροχές της Δυτικής με την Ανατολική Ελλάδα.

Πολλά τέτοια μηχανήματα κι ακομα μεγαλυτερα, χρησιμοποιηθηκαν για την διαμόρφωση της τεράστιας λίμνης και των φραγμάτων 

Σταματάμε σ’ ένα ποτάμι που δεν έχει πινακίδα αλλά το κελάρυσμα των νερών του ακούγεται και μας καλεί. Απέναντι, σε κάτι στηθαία είναι κακογραμμένα συνθήματα κομμάτων αλλά και όρκοι πίστης κάποιου για την αγαπημένη του που μάλλον ξενιτεύτηκε. Τα βάσανα βλέπετε και τα παθήματα συνθέτουν τις κοινωνίες. Είναι ο ποταμός Ίναχος, παραπόταμος του Αχελώου που φέρει το ίδιο όνομα με τον ποταμό Ίναχο του Άργους που πήρε το όνομα του από τον ιδρυτή της πόλης του Άργους (Αν με ρωτήσετε απορία που είχα κι εγώ, πώς γίνεται νά ‘χουμε Αργος κι εδώ, Αργος και στην Καστοριά, διαβάζω ότι οι Αργείοι δημιουργούσαν πόλεις –δορυφόρους κι έδιναν το όνομα της ονομασίας της πόλης τους. Αργος Ορεστικό, Αργος Αμφιλόχιο)!  Στρίβουμε δεξιά απ την τσιμεντένια γέφυρα  κι ανηφορίζουμε σ ένα εξωτικό τοπίο, σ ένα χωριό σκαρφαλωμένο σ’ απόκρημνα βράχια, την Πετρώνα (όνομα και πράμα). Όμως δεν αργεί η ευχάριστη έκπληξη του τοπίου που ουσιαστικά αναζητούσαμε, η μεγάλη τεράστια λίμνη των Κρεμαστών με τα πολλά μικρά νησάκια, το απέραντο παράξενο λιμναίο γαλάζιο κι εκείνη την λωρίδα από πηλό, γύρω στα 50 μέτρα πάνω από την επιφάνεια που σίγουρα είναι η ανώτερη στάθμη των νερών.  

Από την αγωνία μας να τραβήξουμε φωτογραφίες και ν’ απολαύσουμε το τοπίο, βιαστήκαμε και κατεβήκαμε σε μια στάση πριν το πραγματικά μοναδικό σημείο για να πάρουμε μέσα μας και ν’ αποτυπώσουμε στα digital όλα όσα βλέπανε τα μάτια μας. Δύο είναι οι κύριες γέφυρες (Επισκοπής και Τατάρνας), η μία όμως ήταν 200 χρόνια πρίν και που τώρα βρίσκεται 120 μέτρα κατ απ το νερό (όπως διαβάζω) που ένωνε  το Βάλτο με την Ευρυτανία. Είναι ονομαστή η γέφυρα της Τατάρνας που πήρε την ονομασία της απ’ το κοντινό (βυθισμένο κι αυτό  μοναστήρι) που ξαναχτίστηκε ψηλότερα μετά τον κατακλυσμό με τα νερά για το μεγάλο φράγμα κι άφησε πίσω του «μυστικά και ντοκουμέντα» αγώνων αλλά και τραγικών εμφύλιων λαθών. Είναι ένα από τα μεγαλύτερα της Ευρώπης το φράγμα των Κρεμαστών κι είναι φράγμα από πέτρες και χώμα, όχι καμωμένο  από τσιμέντο!  Είναι μια παγκόσμια κατακτημένη τεχνική αυτό. 

Στη γέφυρα, στην όχθη της Ευρυτανίας βρίσκεται μια αλάνα που οδηγεί σε μια στάση για παρατήρηση, ένα καφέ ή ένα φαγητό. Σταματούν πολλοί εκεί, για ν’ απολαύουν το πρωτόγνωρο θέαμα αλλά και να πιουν κάτι για να συνεχίσουν. Μπορεί να’ναι ταξιδευτές, τουρίστες και μηχανόβιοι ή αγρότες και κυνηγοί. Πολλοί σταματάνε κι είναι μια ευκαιρία μοναδική. Η γέφυρα εθεωρείτο τις περασμένες δεκαετίες τεχνικό επίτευγμα που ο δημιουργός της πήρε αρκετά παγκόσμια βραβεία κι αξίζει να τον αναφέρουμε. Είναι έργο του Αρίσταρχου Οικονόμου καθηγητή στο πολυτεχνείο της Πάτρας. 

Στη γέφυρα γίνονται κάθε καλοκαίρι δρώμενα με ντόπιους μουσικούς κι άλλες δραστηριότητες γιατί το τοπίο όπως είπαμε εμπνέει..

Όπως η δικιά μας η Λευκαδίτισσα Κατερινα Σολδάτου σ εναέρια μοναδική αιώρηση απ’ την γέφυρα. Οι λίγες φωτογραφίες που παραθέτω  είναι για την οικονομία του χώρου αλλά  –πιστέψτε με- δεν έχουμε ξαναδεί εμείς οι νησιώτες τέτοια τοπία. Βαλθήκαμε να γεμίζουμε τα κινητά μας με εκατοντάδες εικόνες, τις ίδιες εικόνες όλοι μας .Όσο για τις selfie, δεν υπήρξαν πολλές για τον φόβο κανενός ατυχήματος μιας κι οι πλαγιές ήταν απότομες κι η ανάγκη ν αποθανατίσουμε το όλον, πολύ απαιτητικό! 

Για την ιστορία να πούμε τα παρακάτω που αντλήσαμε από το διαδίκτυο που..όλα τα γνωρίζει! Η λίμνη Καστρακίου είναι τεχνητή λίμνη κοντά στα χωριά Καστράκι και Μπαμπαλιό της  Αιτωλοκαρνανίας, πάνω στην κοίτη του ποταμού Αχελώου στην περιοχή συμβολής του με τον παραπόταμο Ίναχο. Η λίμνη Κρεμαστών είναι η μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδος. Δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του φράγματος των Κρεμαστών το 1965 από τη συσσώρευση υδάτινων όγκων των ποταμών Αχελώου, Αγραφιώτη, Ταυρωπού και Τρικεριώτη. Η τεχνητή λίμνη που δημιουργήθηκε έχει χωρητικότητα 4.750.000.000 m³ νερού.

Ήταν ήδη 1.10 μεσημέρι, με καταπληκτικό ήλιο κι όλοι κάναμε κουβέντα για το μεσημεριανό μας. Η «μέριμνα»  όμως είχε ειδοποιήσει τον Κοσμά που γνώρισε σε προηγούμενο πέρασμα πριν 2 χρόνια για το Καρπενήσι κι ήταν όλα έτοιμα. Το τραπέζι στρώθηκε έξω, δίπλα στην γέφυρα της Τατάρνας, μ’ αλαλαγμούς για την «έκπληξη» που ακόμα γύριζε στη σούβλα… Τεχνίτης ο Κοσμάς, χαμηλών τόνων γρήγορα όλα, κατανόστιμα  και πεντακάθαρα. Μέχρι να βγάλουμε τις φωτογραφίες και τις selfie (είχε δίχτυ ασφαλείας εκεί), όλα ήταν στο τραπέζι. Κι απ ό,τι ρωτούσε ο Κοσμάς όλοι έλεγαν «φέρε», όχι τόσο γιατί πεινούσαμε αλλά γιατί όλα ήταν τόσο νόστιμα και καθαρά που δεν το αρνιόσουν. Ένας γάταρος με κάτι μάγουλα σαν μπουλντόκ που μας τριγύριζε έφαγε αλλά όχι και τόσο γιατί δεν περίσσευε τίποτε. Στο τέλος είχε καφέ ελληνικό στο μπρίκι και γλυκό κυδώνι, μια βόλτα στα πέριξ και αρχή για επιστροφή από πιο σύντομο δρόμο γιατί η μέρα δεν ήταν και στην καλύτερή της φάση τώρα που ο ήλιος έγερνε κι έκανε ματιές με τα σύννεφα..

Στον δρόμο της επιστροφής που γίνεται συνήθως κι ο απολογισμός, βλέπαμε κούμαρα αλλά όχι ώριμα και μάλλον λόγω του καιρού. Παράξενος ο συνδυασμός κούμαρα και άνθη μαζί. Κάποιος τρελάθηκε και μάλλον είναι οι ανθρώπινες πράξεις μας που έχουν αποσυντονίσει τη φύση, σκέφτηκα οδηγώντας.. 

Διαβάζουμε Βαρετάδα, από που να προέρχεται η λέξη συζητάμε, από το βάρεμα λέει μια, από το ότι βαριούνται λέει άλλος. Άντε να βρεις άκρη. Πριν προλάβουμε να αναλύσουμε -αν μπορούσαμε- το όνομα, πιάνει η άκρη του ματιού μου μια κινητικότητα, ανάβω αλάρμ κι αράζω δεξιά. Τρείς  50ρηδες κυνηγοί με τις μπερέτες τους και τα φυσεκλίκια τους αραχτοί στον καφενέ φαινόταν κουρασμένοι αλλά ευτυχείς και 10 μέτρα πιο πέρα τρία παλληκάρια ετοιμαζόταν για την «περιποίηση» κάποιων κυνηγιών. Ήταν 7(!!) αγριογούρουνα μικρά και μεγαλύτερα που στο πι και φι, τάχαν ετοιμάσει για το μοίρασμα.« Έχει γεμίσει ο τόπος» μας είπαν, κατεβάζουμε 10-12 κάθε μέρα. Ελάτε να πάρετε. 

Δεν θα σας πω αν έγινε έτσι γιατί μπλέξαμε να ρωτάνε οι γυναίκες τους κυνηγούς πώς θα φτιάξουν το αγριογούρουνο…«Εμείς τα κατεβάζουμε (κομψή λέξη, δε λέω), κι οι γυναίκες τα μαγειρεύουν»  απάντησαν… Σε κάθε περίπτωση άλλο είναι να παίρνεις απ το τσιγκέλι κι άλλο ζεστό, σχεδόν ζωντανό. Όχι…

Μ αυτά και μ αυτά, με γεμάτα τα κινητά εικόνες και γνώσεις για μια Ελλάδα που δεν γνωρίζουμε κι είναι δίπλα μας, με γαλήνη στην ψυχή μας, γεμάτος γεύσεις κι ο ουρανίσκος μας (γιατί να το κρύψωμεν  άλλωστε) κλείσαμε κι αυτή την Κυριακή, ομολογουμένως ενδιαφέρουσα από πολλές απόψεις. Ακόμα και από την υπόσχεση για μια Ξηρομερίτικη γαλατόπιττα την επόμενη φορά..

Παναγιώτης Σκληρός